Cửa ngăn nước tràn hiệu quả như thế nào ?

Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ngập úng nặng nề trong HCM

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất và là trọng điểm kinh tế của cả nước cùng với sự đóng góp 20% vào GDP nhà nước và 30% vào tổng giá trị xuất khẩu. Mặc dù chiếm vai trò quan trọng chiến lược trong nền kinh tế quốc gia, nhưng lại nằm trên một nền đất thấp và dễ bị ngập vì mưa to, nước lũ thượng nguồn hay triều cường. Dựa theo trung tâm chống ngập của thành phố, 60% không gian toàn thành phố có cao độ thấp hơn 2 m so với trước những năm 90, thành Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu bị lún do đô thị hóa. Hơn nữa, tốc độ lún gần 15 mm/năm, hiện nay tại rất nhiều điểm trong thành phố sẽ có nguy cơ ngập càng ngày càng trầm trọng hơn. Cả thành phố hiện nay có tổng cộng 322 xã phường đã ghi nhận bị ngập lụt thường xuyên. ở tương lai, sự cố Ngập lụt của thành phố có thể còn nghiêm trọng hơn khi hệ quả của biến đổi khí hậu tác động vào vùng đất này. Một báo cáo khác của các nhà chuyên gia khí tượng trên thế giới (Dasgupta et al 2009) đã xếp TP HCM vào danh sách 25 thành phố có nguy cơ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.

Căn do tạo ra ngập lụt, thủy triều ngập càng ngày càng cao một phần là do biến đổi khí hậu, và nền đất toàn thành phố lún bình quân theo năm, và đô thị hóa lấn kênh rạch làm mất các dòng chảy…

Thành phố Hồ Chí Minh đã khai triển nhiều dự án thoát nước với tổng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nguồn vốn ODA, chưa kể đại kế hoạch trị giá 12 ngàn tỷ đồng do bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đầu tư.

Nhưng nguyên do lớn quan trọng nhất là lỗi chủ quan ở việc lập phương án, với trình độ chưa đủ tầm hay chỉ chạy theo khai thác nguồn vốn…

Hệ lụy là đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các dự án chống ngập ở Tp.HCM nhưng xem ra không hiệu quả.

Các chuyên gia chống ngập thành phố Hồ Chí Minh ở thời gian vừa qua đã tìm kiếm những giải pháp muộn màng, chắp vá, thiếu gắn kết đồng bộ giữa các dự án quy hoạch lại với nhau.

Trình độ, nhận thức, tầm nhìn dài hạn ở quy hoạch và xây dựng không đủ đáp ứng mục đích thực tại đã dẫn đến vấn đề tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường do ngập trên địa bàn thành phố càng ngày càng nghiêm trọng hơn.

Nhiều hệ thống cống thoát nước mưa, chống nước ngập dọc theo đường thành phố vừa xây dựng đã trở thành bể chứa nước với mực nước ngập cao nhất là 60cm, khả năng thoát nước khi trời mưa to rất kém hiệu quả.

Nhiều hệ thống cống có diện tích không đủ hợp để đáp ứng khả năng thoát nước, gây ra ngập úng bởi những trận mưa lớn và rút chậm ở thời gian dài.

Hệ thống ngăn chặn triều cường để thoát nước mưa xuống kênh rạch vẫn còn yếu kém. 

Cộng với việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê-tông hóa chẳng những khiến gia tăng lượng nước mưa chảy trên bề mặt vì không thể thấm xuống lòng đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho thành phố, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt. Số liệu tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy nhiệt độ bề mặt tại TP HCM tăng trung bình hằng năm 0,18 độ C. Vẫn nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đó (2008) cho thấy sau 17 năm, nhiệt độ bề mặt tối đa ghi nhận được tại thành phố tăng thêm khoảng 10 độ C (từ 39,8 độ C năm 1989 lên 49,4 độ C năm 2006). Sự biến đổi về nhiệt độ bề mặt, và do đó nhiệt độ không khí cũng tăng theo, đã đẩy mạnh quá trình bốc hơi của nước khiến gia tăng cả về số lượng và quy mô các đợt mưa nhiệt đới trong khu. Số liệu thống kê lượng mưa từ năm 1988 tới năm 2007 tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy một quá trình gia tăng liên tục số lượng các cơn mưa cực lớn.

Con đường bị nứt ra do đất lún ở Tp.HCM

Bất chấp rất nhiều các cố gắng quốc tế và trong nước nhằm giải quyết vấn đề ngập lụt, hiện vẫn chưa có một nghiên cứu hoàn chỉnh nào để giải thích chi tiết đầy đủ nguyên nhân của tình trạng trên. Những nhà nghiên cứu quốc gia thường có khuynh hướng quan tâm đơn thuần đến  biến đổi khí hậu của thành phố, trong khi những đồng nghiệp địa phương thường quá chú ý đến vai trò của hệ thống sông ngòi và triều cường mà quên đi mối quan hệ giữa đô thị hóa và khả năng thoát nước của thành phố. Điển hình là sự phát triển mạnh mẽ về phía Nam thành phố trên nền đất yếu và thấp hay sự phát triển hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã khiến cho hàng ngàn diện tích chứa nước bị biến mất. biện pháp mà các cấp chính quyền đưa ra vẫn chỉ là xây dựng nâng cấp công trình đê bao và cống ngăn triều cường – những phương pháp vô cùng tốn kém nhưng lại không giúp giải quyết bản chất vấn đề. 

Những phương án chống ngập 

Đã có rất nhiều phương pháp khác được đưa ra để chống ngập cho TPHCM, đặc biệt là các phương pháp mang tính kế hoạch công trình như tiếp tục nâng cấp xây dựng đê bao vững chắc, xây cống chống triều cường… Nhưng, ở môi trường nguồn lực tài chính còn khiêm tốn như hiện nay thì các giải pháp này sẽ rất khó có thể khai triển toàn diện và kịp thời. 

Nhưng từ các nguyên nhân gây ngập như đã kể ở trên, thì giải pháp khơi thông những hệ thống thoát nước tự nhiên và đầu tư nâng cấp công trình thoát nước, cần phải được thực hiện. Tất nhiên, khi chưa có đủ nguồn lực để thực hiện các dự án đê bao kiên cố thì cần nghĩ đến giải pháp đê bao có quy mô nhỏ, đê. Và việc trang bị cho mình một số giải pháp chống ngập riêng của mỗi người dân là rất cần thiết.